Ở mạn Quan Sơn, thuộc miền Tây của Thanh Hóa, đồng bào người Thái có thứ men dùng để ủ rượu cần được làm từ lá rừng. Rượu làm từ men lá ở đây không trong như rượu được chưng cất từ ngô của người Mông mà đục nhàn nhạt màu nước gạo, vị ngọt nồng. Nhà ít cũng phải có vài ché, nhiều thì khắp gầm sàn nhưng tuyệt nhiên không ai đem bán mà rượu chỉ được đem ra uống mỗi khi bản làng có việc trọng đại.
Để làm ra một ché rượu ngon, chị Huyền tốn khá nhiều công phu.
Người dân Quan Sơn vẫn gọi đây là thứ rượu tình rượu nghĩa bởi một nhẽ, cứ sau mỗi sừng rượu vơi đi, mọi mâu thuẫn, oán giận va chạm trong cuộc sống thường nhật lại được xóa nhòa. Cứ thế, rượu cần trở thành chất keo vô hình, tạo lương duyên, gắn kết lòng người từ đời này qua đời khác.
Rượu tình
Lâu lắm, tôi mới lại một mình rong ruổi ngược miền Tây của xứ Thanh. Tiết tháng Chạp, núi rừng, đồi nương được nhuộm bởi cái nắng hanh
| Rượu cần không chỉ đơn thuần là để góp vui cho dân bản trong mỗi dịp lễ hội, sự kiện trọng đại mà còn là vị thuốc hàn gắn những vết thương lòng, nó làm tan đi những khúc mắc, mâu thuẫn trong cuộc sống thường nhật, sợi dây kết nối, buộc chặt lòng người. Dầu có giận nhau đến đâu đi chăng nữa thì chỉ cần ngồi lại với nhau, khi rượu đã lâng lâng thì cùng nắm tay nhau nhảy, hát bên đống lửa rồi ôm nhau cười, vậy thôi là tan biến hết. |
hao màu mật nhạt. Hôm nay vùng đất này đã khoác áo mới- gam màu của ấm no, yên bình.
Sáng nay, chị Phạm Thị Huyền, người ở bản Na Lộc, xã Sơn Điện (thuộc huyện Quan Sơn, Thanh Hóa) không lên nương như thường lệ. Gần chục ché rượu đã được hong khô đáy chỉ còn chờ tay chị vào men, ủ lá, chuẩn bị góp cho ngày hội đón năm mới của bản. Nhà hơn 8 khẩu nhưng việc ủ rượu tuyệt nhiên không ai có thể làm thay chị.
Bà con trong bản đều thừa nhận rằng, ché rượu cần do chính tay chị ủ bao giờ cũng có vị nồng say, dịu ngọt hơn những nhà khác. Cách làm lẫn bí quyết thì như nhau cả thôi nhưng có lẽ, rượu của chị làm ngon hơn là bởi do cái duyên của người phụ nữ mặn mà một thời ngấm vào men rượu.
Chị kể, thủa cha mẹ bén duyên nhau cũng bởi ché rượu cần do chính tay mẹ làm. Chẳng biết có phải vì vậy không, mà khi chị bắt đầu bước vào thì con gái, hai má cứ hây hây ửng lên như có men rượu. Bao gã trai trong bản cũng say chị như có rượu, rồi đêm đêm dập dìu đầu ngõ, thổi tiếng khèn tình khắc khoải gọi mời.
Chị kể, thủa cha mẹ bén duyên nhau cũng bởi ché rượu cần do chính tay mẹ làm. Chẳng biết có phải vì vậy không, mà khi chị bắt đầu bước vào thì con gái, hai má cứ hây hây ửng lên như có men rượu. Bao gã trai trong bản cũng say chị như có rượu, rồi đêm đêm dập dìu đầu ngõ, thổi tiếng khèn tình khắc khoải gọi mời.
Trong đám trai ngày ấy, anh là người không mấy nổi bật bởi tính ít nói nhưng siêng năng, sức quật ngã trâu. Cứ mỗi chiều ra suối lấy nước, vô tình bắt gặp anh đang ngụp lặn giữa làn nước trong vắt ngực trần, tay cuộn cơ bắp sau buổi đi nương, ánh mắt như có lửa nhìn đăm đắm, hai má chị lại ửng lên, người cứ lâng lâng như đã uống mấy sừng rượu. Chị thẹn thùng bỏ chạy mà chân cứ ríu lại, về đến nhà mới nhớ ra rằng mình quên ché bên suối…
Rồi vào một đêm, đúng buổi đất trời giao hòa, bản làng rộn ràng những bước chân nhảy mừng năm mới, sau đống lửa, ánh mắt anh lại thắp lửa trên đôi má chị. Anh bước đến bên, mạnh mẽ đưa đôi bàn tay thô ráp nắm lấy đôi bàn tay mềm mại của chị kéo ra giữa bãi đất, hòa vào nhịp trống hội. Khi lửa hội sắp tàn, chị đã uống với anh đủ hai sừng rượu, tuy không nói nhưng sâu trong đôi mắt đã là lời hẹn ước đá vàng và thế là nên duyên! “Không riêng nhà mình đâu, ở đây trai gái nên vợ chồng đều vậy cả mà!”- chị cười bẽn lẽn, mắt đăm đắm nhìn bếp lửa khi gợi lại chuyện xưa.
Chị còn bảo với tôi rằng: Rượu cần ở đây không phải thứ rượu để uống cho vui, cho say sưa quên ngày tháng, quên thế sự mà rượu cần Quan Sơn là nét văn hóa đẹp của đồng bào người Thái. Cũng bởi mang tính chất thiêng liêng như thế nên bà con nâng niu, gìn giữ âu cũng là điều dễ hiểu.
Uống rượu bằng sừng trâu.
Rất riêng!
Khi nắng trưa đã nghiêng nghiêng nơi bậu cửa, chị Huyền bắt đầu kiểm tra lại lần cuối những ché rượu đã được phơi kỹ trước sân, chuẩn bị cho mẻ rượu mừng năm mới của gia đình.
Để có ché rượu ngon, đầu tiên chính là công đoạn làm men. Trước tiên, phải chọn loại gạo từ lúa mới vừa được thu hoạch, sau đó giã nhỏ trộn với thứ lá rừng đặc biệt. Sau khi hai thứ đã quyện sánh vào nhau thì đem viên nhỏ và gác lên gác bếp, hun khói hơn một tuần mới đem xuống. Thứ đến nữa là chọn sắn làm nguyên liệu để kết hợp với men. Sắn ở đây cũng phải là loại sắn được trồng ở đất Quan Sơn, không sâu, hà, chắc thơm, ăn có vị ngậy và hơi dẻo.
Sau khi được lựa chọn kỹ lưỡng, củ sắn được cạo vỏ và gác lên gác bếp khoảng hơn một tháng cho khô rút hết nước mới đem xuống giã nhỏ rồi đem ngâm nước một đêm, vớt ra trộn trấu và đồ lên. Khi sắn đã chín, người làm rượu phải đổ ra nong, hong cho nguội mới bỏ men vào trộn đều, lấy lá chuối tươi gói kỹ lại, ủ đúng 3 ngày, 3 đêm xong mới bỏ vào ché rồi lấy túi ni lon bịt chặt miệng. Tính từ thời gian bỏ nguyên liệu vào ché đến chừng khoảng 1 tuần hoặc 1 tháng sau là có thể đem ra uống được, tùy vào nguyên liệu làm bằng gạo hay sắn.
Rượu làm từ sắn để càng lâu càng ngọt nồng. Dầu tôi đã đôi lần gặng hỏi chị về thứ lá rừng dùng để tạo nên men rượu thì chị cũng chỉ cười rồi nhẹ nhàng từ chối: “Ồ, đấy là bí mật riêng của bản, mình không nói được đâu!”.
Là người sinh ra và lớn lên tại đây, Trưởng ban Văn hóa xã Sơn Điện Lò Văn Niêm cũng khá hào hứng khi nói về thứ “báu vật” của địa phương.
“Đấy là báu vật trời ban cho dân bản để đi qua những mùa đông khắc nghiệt, đói nghèo, buồn vui nên rượu làm ra dẫu có nhiều đến mấy cũng không phải để bán. Trên tất thảy, rượu cần không chỉ đơn thuần là để góp vui cho dân bản trong mỗi dịp lễ hội, sự kiện trọng đại mà còn là vị thuốc hàn gắn những vết thương lòng, nó làm tan đi những khúc mắc, mâu thuẫn trong cuộc sống thường nhật, sợi dây kết nối, buộc chặt lòng người. Dầu có giận nhau đến đâu đi chăng nữa thì chỉ cần ngồi lại với nhau, khi rượu đã lâng lâng thì cùng nắm tay nhau nhảy, hát bên đống lửa rồi ôm nhau cười, vậy thôi là tan biến hết, ngày mai lại vui vẻ bắt tay vào công việc. Cũng chính vì lẽ đó mà bao đời nay rồi, bản làng người Thái ở đây luôn sống trong sự thuận hòa, nhường nhịn, đùm bọc và tương trợ lẫn nhau về mọi mặt!”- ông Niêm chiêm nghiệm.
Đêm thượng ngàn buông nhanh. Bên bếp lửa bập bùng, chị Huyền mở ché rượu uống cùng lữ khách. Tôi ghé môi, vị rượu ngọt nồng chầm chậm lan tỏa từ đầu lưỡi. Ngoài ô cửa, dường như núi rừng đang nghiêng nghiêng đón mùa…
NHẬN TẶNG VÀ MUA QUẦN ÁO CŨ
Gọi cho chúng tôi 0902233317
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét