Thưởng thức món canh “độc nhất vô nhị” ở Quảng Ngãi

“Rau ranh, ốc đá là cá nậu nguồn”, đây chính là câu ca dao quen thuộc của đồng bào dân tộc Cro để nói về món canh có một không hai tại vùng quê Quảng Ngãi: Món rau ranh, ốc đá.

Rau ranh và ốc đá hầu như mùa nào cũng có, nhưng chớm hè mới là thời kỳ mà rau ranh ra nhiều lá non và ốc đá chuẩn bị sinh sản, nên khi nấu canh hay làm món xào vào thời điểm này là ngon nhất. Hai loại này kết hợp với nhau trong thực đơn của người vùng cao tỉnh Quảng Ngãi, giờ thành món khoái khẩu của dân thành thị. Vào những ngày hè nóng bức, có bát canh rau ranh ốc đá để giải nhiệt thì rất tuyệt.

Rau ranh tươi và ốc đá được bày bán rất nhiều bên vệ đường của vùng cao Quảng Ngãi.

Rau ranh được biết đến là một loài cây thân thẳng, lá dài giống lá mảng cầu xiêm nhưng mỏng hơn. Loài cây này mọc trên những đồi thấp ven dòng suối, có cây cao chừng vài mét. Trong thời điểm chớm mùa mưa hay mùa xuân, cây mọc lá non nhiều, người dân thường dùng tay bẻ cành, với những cành cao to hơn thì họ dùng rựa đốn hạ rồi bẻ lấy đọt non đem về.

Đối với ốc đá, muốn bắt được chúng, người ta thường mang rổ đi dọc dòng suối gỡ từng con bám vào vách đá hoặc lấy tay lùa bắt. Đây chính là chỗ trú ngụ sinh sôi nảy nở của ốc đá. Ốc có màu đá đen đùng đục chuyên bám vào đá nên gọi là ốc đá. Trong thời điểm tháng tám, tháng chín hằng năm khi trời mưa dông, là thời điểm ốc đá xuất hiện nhiều nhất.

Món canh rau ranh, ốc đá.

Không chỉ hấp dẫn bởi hương vị đặc biệt mà bát canh rau ranh, ốc đá còn là loại rau và ốc sạch nhất hiện nay.

Để có một nồi canh ngon như ý, người làm phải chọn những lá rau ranh non tơ ở gần đầu đọt và tìm loại ốc đá từ những con sông, con suối có nguồn nước thật trong. Một đòi hỏi cần thiết nữa: rau ranh ốc đá phải tươi, không bị héo, bị ươn.

Rau ranh sau khi được hái về sẽ rửa sạch, xắt nhỏ, ốc đá ngâm nước, cho nhả hết chất nhờn, bùn đất. Muốn cho tiện ăn, ốc đá có thể chặt đầu cuối. Người dân nơi đây có thói quen, hễ nấu canh gì cũng bỏ chút tấm gạo, nồi canh rau ranh ốc đá thêm nhuyễn, nhừ và ngọt hơn. Nấu chín cho gia vị tiêu, ớt, hành ngò vào, không cần cho bột ngọt vì món này đã quá ngọt rồi.

Một nồi canh rau ranh, ốc đá hấp phải phải vừa thơm mùi sả vừa ngầy ngậy mùi ốc đá. Nước thì ngọt, rau ranh thì vừa mềm vừa dẻo. Thông thường người ta ăn bát canh rau ranh ốc đá có đầy đủ vị ngọt, bùi rồi mới bốc từng con ốc đưa lên miệng hút. Nấu món này khá đơn giản, nhưng món rau ranh ốc đá hấp dẫn ở chỗ, ngoài hương vị riêng thì có lẽ đây còn là loại rau và ốc sạch nhất hiện nay.

Từ xa xưa, rau ranh, ốc đá đã thành món ăn quen thuộc trong bữa ăn hằng ngày của đồng bào ở đây. Canh rau ranh ốc đá không chỉ được dùng cho bữa ăn thuần túy mà còn dùng cho cả những bữa ăn của hò hẹn, của tâm tình, bạn bè, anh em lâu ngày mới gặp. Nó đơn giản, mộc mạc như khí chất người dân tộc vùng cao này mà lại thân thương, cuốn hút lạ. Ai đã từng thăm chơi, làm việc trên đại ngàn núi rừng vùng tây Quảng Ngãi, chắc chắn không thể nào quên canh rau ranh ốc đá.

Nhữ Trang (tổng hợp)